Bestellingen bij Berneboek."> Bestellingen bij Berneboek." /> CSLK - Nieuws

Centrum voor de Sociale Leer van de Kerk - CSLK






RSS en Delen

link naar de RSS Feed van de laatste nieuwsberichten meld deze pagina op Twitter meld deze pagina op Facebook

Publicatie boek > Paters van de sociale actie

De Abdij van Berne en de sociale kwestie 1895-1940

gepubliceerd: zaterdag, 9 november 2019
Publicatie boek > Paters van de sociale actie

Lezing abt Denis Hendrickx

Abt Denis Hendrickx hield een lezing over deze publi­ca­tie ‘Paters van de sociale actie’:

De pre­sen­ta­tie van de studie ‘Paters van de sociale actie ‘vindt plaats in de bui­ten­ge­wone missie­maand die door Paus Fran­cis­cus voor ok­to­ber is af­ge­kon­digd. Aan­lei­ding hiertoe was de publi­ca­tie precies hon­derd jaar gele­den van de apos­to­lische brief ‘Maximum Illud’ van Paus Bene­dic­tus XV. Met de verschrik­kingen van de Eerste Wereld­oor­log nog vers in het geheugen riep hij de gehele kerk op om nationale en etnische belangen te overstijgen in een tijd die ge­ken­merkt werd door grote eco­no­mische, maat­schap­pe­lijke en poli­tieke span­ningen. Hij riep op om het goede nieuws te ver­kon­di­gen en dat met nieuwe energie op te pakken. Hij gaf een nieuw elan aan de missie van de Kerk door te be­na­druk­ken dat elke gelo­vi­ge een missio­naire opdracht heeft. De missie van de Kerk is de ver­kon­di­ging van de Blijde Bood­schap: in woord en in daad.

De sfeer rond de eeuw­wis­se­ling van 19e en 20e eeuw stelde in wezen dezelfde vragen dan we ook in deze tijd kunnen stellen: De kerk moet dringend aan­slui­ten bij culturele evoluties om ervoor te zorgen dat de kloof tussen kerk en wereld niet te groot wordt. De wereld moeten we voort­du­rend binnen­bren­gen en mogen we niet uit het oog verliezen. Wat toen – ruim 100 jaar gele­den – gold, geldt te­gen­woor­dig mis­schien nog sterker: de dialoog en de tekenen van de tijd vanuit een chris­te­lijk per­spec­tief in­ter­pre­te­ren. De kerk moet zich niet lan­ger boven de wereld stellen, maar stelling nemen, met als doel een geënga­geerde dienst aan de wereld. Wat toen als priori­teit gold, gaat nu mis­schien nog na­druk­ke­lijker op: de voor­keursoptie voor de armen en een stem geven aan de stem­lozen.

De tijd van ruim 100 jaar gele­den werd ge­ken­merkt door een samen­le­ving welke met een aantal dras­tische ver­an­de­ringen wed gecon­fron­teerd. Tech­nische vernieu­wingen en industriali­sa­tie had­den een enorme invloed. In de zo dade­lijk offi­cieel te presen­te­ren studie wordt dan ook aange­ge­ven dat de nieuwe productie­vor­men de ver­hou­dingen tussen werk­ge­vers en werknemers onder druk zetten Maar eigen­lijk gold dat in veel bre­dere zin: zoals tussen mannen en vrouwen, tussen producenten en consu­menten, tussen stad en plat­te­land en tussen kapi­taal en arbeid. In deze ver­an­de­ringen vielen velen tussen wal en schip. De over­heid gaf toen ( en dat geldt m.i. nog steeds ) de vrije ont­wik­ke­ling van de economie voorrang en dat betekende dat het maat­schap­pe­lijke mid­den­veld zich om de ontstane problemen bekommerde. De abdij­ge­meen­schap van Berne toonde zich uitgedaagd om de problemen mee aan te pakken en de sociale positie van hen die meer en meer in de knel raakten te verbe­te­ren.

Zo’n aanpak paste en past goed in de eigen­heid van Norber­tijns leven. De eeuwen door laat het leven van Norber­tijnen de ‘vita mixta ‘zien als ken­mer­kend principe van haar spiri­tua­li­teit. Het is de oproep van stichter Norbertus om het be­zin­nende bestaan binnen de klooster­ge­meen­schap te combineren met een actieve be­trok­ken­heid bij de samen­le­ving. En dat vraagt om een gezonde balans tussen actie en con­tem­pla­tie, tussen hart en han­den. Binnen het wezen van de ‘vita mixta ‘paste de rol die leden van de abdij­ge­meen­schap van Berne speel­den voor de katho­lie­ke sociale bewe­ging. Het zijn 4 norber­tijnen geweest die de be­lang­rijke rol van Berne in de Katho­lie­ke sociale bewe­ging inhoud hebben weten te geven. 4 centrale personen van de studie welke vandaag wordt ge­pre­sen­teerd: Gerlacus van den Elsen trok zich het lot aan van de arme boerenbe­vol­king die zwaar getroffen werd door de agra­rische crisis die toen­der­tijd heerste. Hij wist de boeren te mobi­li­se­ren en een samen optrekken om te zetten in de coöperatieve gedachte welke toch ten grond­slag lag aan de boerenleen­bank (uitgegroeid in de te­gen­woor­dige Rabo­bank) en de Boerenbond (het hui­dige LTO). Jos Nouwens en Juul van Beur­den die de mid­den­stands­be­we­ging na­druk­ke­lijk op de kaart zetten en hen inspireer­den. Pius van Aken tenslotte raakte na­druk­ke­lijk betrokken bij de sociale actie onder werk­ge­vers.

In de uit­no­di­ging voor deze mid­dag wordt hun bete­ke­nis als volgt samen­ge­vat: ‘De organi­sa­ties en coöperaties die ze oprichtten verbeter­den daad­wer­ke­lijk de situatie van boeren en mid­den­stan­ders. De werk­ge­vers wer­den bewogen zich meer te in­te­res­seren voor het lot van hun werknemers. Hun gedachten over de orde­ning van de economie zijn ook voor onze tijd mis­schien nog wel veel rele­vanter dan je in eerste instantie zou vermoe­den en bedenken. De inzet van toen zou in onze tijd veel in­spi­ra­tie kunnen leveren op het terrein van bij­voor­beeld het coöperatieve ge­dach­te­goed. On­der­lin­ge samen­wer­king voorbij de eigen belangen. Het motto van Gerlacus rich­ting de boeren was ‘Wie een beter leven wil, moet zich or­ga­ni­se­ren’. Een wel heel actueel thema in deze dagen waar het oplossen van alge­meen onderkende stikstof­pro­ble­men toch niet afgewen­teld mag wor­den op één cate­go­rie in onze samen­le­ving. De over­tui­ging die toen gold geldt ook heden ten dage: Maat­schap­pe­lijke problemen kun je alleen in ge­za­men­lijk­heid oplossen. Het is be­lang­rijk de krachten te bun­de­len voor een mens­waar­dige en recht­vaar­dige samen­le­ving. Het is van het allergrootste belang om in het heersende klimaat van polari­sa­tie naar overstijgende belangen te zoeken in plaats van de verschillen te be­na­druk­ken. Het sti­mu­leren van communio, ge­meen­schapszin zit in ons spi­ri­tu­ele DNA en zal, kan en moet ons dan ook uit­da­gen om de sociale paters van toen een ver­volg te blijven geven in deze tijd met het oog op morgen. Ons DNA van samen onderweg kent heden­daag­se voor­beel­den zoals gast­vrij­heid tonen aan statush­ou­ders die hier op het abdij­ter­rein ver­blij­ven. Veel­kleu­rig sa­men­le­ven bevor­de­ren van religies en culturen zoals dat invulling krijgt in het ‘Ronde Tafelhuis’ binnen het leef- en werk­ver­band van de Norber­tijnse ge­meen­schap van ‘De Schans ‘in Tilburg. En het oecu­me­nisch ver­band dat sterk aanwe­zig is binnen en rond de priorij­ge­meen­schap van Essen­burgh en Mariëngaard in Hier­den bij Harderwijk.

4 norber­tijnen van jaren gele­den ver­beel­den een be­lang­rijk stuk van de norber­tijnse ge­schie­de­nis een hon­derdtal jaren gele­den. Dankzij – en mis­schien soms ook wel ondanks – de abdij­ge­meen­schap kon­den zij hun vleugels uitsprei­den over de abdij­regio, over de provincie, over het hele land en zeker ook met een grens­over­schrij­dende bete­ke­nis. Het waren weer anderen van Berne die uitzwierven over de aarde en Norber­tijnse ge­meen­schappen ves­tig­den in resp. Wisconsin (Amerika), Wind­berg (Duits­land) en Jabalpur (India): in de loop der tijd uitgegroeid tot zelf­stan­dige abdijen, ieder met weer eigen dochter­stich­tingen. Nog niet zo lang gele­den is dit stukje ge­schie­de­nis vast­ge­legd voor het nageslacht door Jean van Stratum.

De sociaal-maat­schap­pe­lijke ac­ti­vi­teiten zijn nu geor­dend en aan het gedul­dige papier toe­ver­trouwd. Een be­lang­rijke periode uit de bijna 9 eeuwen abdij van Berne is nu na­druk­ke­lijk onder­zocht en be­schre­ven. Dank aan de onder­zoe­ker en auteur Erik Sengers. Ik spreek de hoop uit dat het re­sul­taat van al het verrichte werk van terugkijken in­spi­re­rend zal werken voor morgen. Het gaat immers om sociale actie van toen, voor vandaag en morgen.

Dank u wel.